Maite dut hitz guziak ulertzea

Bakoitzak ikasten du bere moldean. Horien artean, batzuek irakurtzen edo entzuten duten horretan, hitz bakoitzaren erranahia bilatzen dute eta behar bezainbat hiztegira joaten. Hurbilketa aski sistemikoa dirudi, definizioen ulermenean oinarritua, pratikarik ez dutena eskatzen, bakarrik kontzeptuez jabetzea, zentzu orokor batez. Bizkitartean funtsezkoa da.

Ikasten dena barneratzen da arrazoin desberdinengatik : ikasten da interes bat badelako baita motibazio zenbait ere. Interesik ez bada, motibaziorik ez da. Eta alderantziz. Interesa baldin bada ikastearen oinarrian, entretenitzen dena da.
Ikastearen definizioa begiratzen bada, jartzen du « bereizketa baten egitea dela », « ezagutzea », « loturak egitea gauza batzuk eta besteen artean », « garatzea gaitasun edo jakintza bat » « zerbaiten egiteko » eta eskura daitekeela « estudiatzetik nahiz esperientziatik »
Mugak baldin baditu ere hitzez hitzezko hurbilketa batek, ezagutzen arteko erlazioak eraikitzeko bidean lehen urratsa izan behar da.

Zer dakigu irakaskuntzaz ?

Gure buruei galdetzen badiegu ea irakaskuntzaz mintzatzen denez, eta aski denez, bat baino gehiagok erran lezake baietz, beti irakaskuntzaz ari garela. Edo alderantziz, sekulan ez.

Inpresionea dut nik ere irakaskuntza mintzagai arrunta dela, tole aipatzen dela. Alta, ene iduriz bada distortzio bat, errealitatea gordetzen duen laino bat. Irakaskuntzaz, euskara edo hizkuntzen irakaskuntzaz barne, ari garenean aipagai dira hizkuntz politika, ikasle kopuruak, sartze kanpainak, inbertitzen diren diru kopuruak, bekak, erreferentzia eta modelo teorikoak, teknologiaren onurak, jarraitu beharreko eredu eta prozeduren informazioa. Gehiegitan kutsu manikeistarekin. Aktualitatera heltzen badira gai horiek, ardura berri txar edo ikuspundu kritikoak izaten dira.

Euskararen kontra

Badut beranta handia, duela bulta bat jada, begi bat eman nion gainetik azken inkesta soziolinguistikoari eta iparraldeko egoeraz badira datu anitz. Ez naiz biziki zenbakizalea, zenbakiak aldakorrak baitira eta datu horiek direnarengatik behar baititugu: inkesta mailakoak dira. Alta, badira zenbait aski arranguragarriak baita aski berriak ere : euskararen kontrako iritziak.

Arranguragarriak dira bereziki aitzineko inkestatik hona egin duten jauziarengatik.

Maite ditut sekretu magikoak

Asteak iragaten dituzunean lanetik kanpo, bapatean, hor gaindi batek kurutzatzen zaitu eta ultra pozik da eta laster elkarrizketa guzia laneko tipikeria zenbaiti buruz gertatzen da. Eta heltzen da momentua galdera fatala botatzen dela :

- Ez dut lortzen "hori" azaltzea. Nola egiten duzu ? Zer da sekretua ? Ale, aitortzen ahal duzu, segur da baduzula zerbait hori irakasteko di-dau ? 

Heziketaz

Eskoletako portaleetan, familiako bazkarietan eta auzo arteko elkarrieketetan bezala, haurren hezteko moldeaz mintza gaitezke oren luzez, bakoitzak parekoaren egitateak pizatuz eta aholkurik hoberenaren hedatzaile dirdiratuz.  Nork bere haurrei ematen dien hezkuntzaz ari naiz, ez eskolakoaz bistan dena.
Heziketa mailan, mila egimolde egonen dira baina laburbiltzen bagenu, azken batean, hiru alternatiba baizik ez genitzake kausi.

Lehena, errepikatzearena da. Aitzineko belaunaldian eredu hartuz, kopiaketa hutsa egin.

Euskaraz? (13)

Gizonak arrunt hemengoa ematen du. Euskalduna. Hirurogeita zenbait urtekoa erran nezake. Pentsatzen dut ez dela abertzalea, ez deus. Hemen gaindiko pertsona tipikoa. Seguraski Euskal Herritik beretik sekulan gutxi ez ateraia. Haroa ere badu, iritzia emateko doia edozein gauzez, ahoan bilorik gabe.

Duela gutxi ohartuak ginen bata eta bestea euskaldunak ginela. Noiztenka bezala, horrela mintzo ginen, karrika izkinean, goxoki, eta bapatean, xifriturik bezala, ausartu zen:

- Baina zure euskara... konprenitzen da baina ez zara hemen bezala mintzo. Zure euskara ez da gurea bezalakoa alo ! Hitzak desberdinak dituzu. Nungoa zara? Ala Espainia aldekoa zara edo? Ala eskola horietan zenbaitetan ibilia behar bada ?

Elkarrenganik berrogeita hamar kilometrotara sortu izanik, zenbait hitz desberdinki emanen ditugulako, bere burua paristar batenganik nireganik baino hurbilago sendituko zuelako inpresioa eman zidan. Traba zenbait hitz desberdin horietan eta aldi berean haratago. 

Schizofrenia.

Orenak

Qu'importe que l'on vive plus vite, pourvu que l'on vive plus heureux.

Prosper Mérimée

Orenak eta orenak pasa nitzazke gure haur sortu berriari so. 

Bere sehaskan dagoela lo, mugitu gabe egonen nintzateke beha, haren gorputz atal ñimiño bakoitzari, ametsetarik egin mugimendu orori, atzarri ondoan eman soinu guziei. Hain tipi eta hain arin eta, ene begitan, perfektu. Bai, orenak, ahantzirik, ohako gainekaldean.

Baina hara non badiren beste zeregin eta betebehar frango. Arrunten eta domestikoenetarik hasiz, halabeharreko eginbehar administratiboetara. Badira ere familiako eta lagunartekoak. Ahantzi gabe, bistan dena, denek ahobeteka diotena ere: gutxieneko sozializazio maila bat atxiki behar omen da. Holako andana. Burtxoratu artekoak. 

Alta, eni, hauek denak berdin zaizkit eta aitor dezadan, egin ahala gutxi, egin ahala fite eramaten ditut, baita hainbat besainka burutzen ere. Pisu bilakatu guzietatik ene denbora pasa gogokoenarentzat libratzeko doia, doi-doia. 

Nahiago baititut orenak pasatu gure haur sortu berriari so eta horrek merezi baitu beste gauzetan gainetik eta presaka ibiltzea. 

Alde batzuetan fiteago bizitzea, beste batzuetan urosago bizitzeko. 

Pasiorik gabe

Gogoan dut behin hola egitura bateko kargudun politikoak erran zuela :

« … et j'admire la qualité de ce travail fourni avec tant de sérieux par notre équipe technique qui travaille à l'avenir de la langue basque sans passion. »

Sans passion.

Baiona lehertzer da

Beste urte bat iragan da eta Baiona sutan jartzen ari da jadanik, goizetik, oraindik zazpi oren falta direlarik pestak ofizialki hasi aitzin. Urte bat iragan eta beti berdintsu gertatzen dira gauzak. Eta kasik ez nuke fitsik kondatzekorik...

Lehen izaten omen ziren pesta atseginak, arrunt desberdinak diotenez. Baionesenak nagusiki, laneko jantzi urdinetan ateratzen zirenak, nolazbait ezberdintasun sozialak gaindituz, denak berdin urdin ilunez (anitzez garbiagoa ere zitekeen...) eta ausatzeko egunak, denentzat.

Lurralde antolaketa eta hizkuntza Ipar EHan.

Duela hilabete bat nonbait han aurkeztua izan bazitzaion euskalgintzari, zehazki Euskararen Erakunde Publikoko aholku batzordeari, atzoko Berrian agertu zen Max Brisson eta Paxkal Indo bikotearen elkarrizketa eta bide batez hauen lantaldean eraman zuten lanaren berri.

Borta zerratu eta

Mintzo

Gai eta gertakari guziek, gureak diren ber, hunkitzen gaituzten ber, merezi dute gure artean, gure herrietan eta oroz gainetik gure hizkuntzan tratatuak izateak. Hala behar lukete. Auzora joan gabe deusen bila edo lagun xerka, beste herri edota beste hizkuntza batean.

Eta mintzo garela, ustez, ardura ez gindoazke erran nahi genukeenaren bururaino edo ez gintezke haraino hel. Domaia.

Anitzetan, mintzo garela funtsezko, zinez aipatuak izateak balio luketenez, azalean edo itxura landutan gelditzen dira gauzak.

Gure esperientzietako irakaspen eta probetxuak oro partekatu gabe egoten gara, mila arrazoinengatik. Batzuetan, ez baita momentua, ez baita « kuadroa », ez baita « aski », ez baita espero dena, ez dira kondatzen. Besteetan, hutsuneak agerian utziko lituzkeelakoan, gure buruei ikusi nahi dizkiegun posizio hain erosoetatik uxatuko gintuzketelako, pseudo-suprematia bat kenduko liokelako baten bati, sobera « kritikoak » baitira, dena berriz pentsatzera eraman gindezaketelako, ez dira entzuten. Okerrago, gerta daiteke ez entzun, eztabaidatu, aipatu nahi izana, gure herri hain txikietan gure arteko uste eta beldurrak direla, pasibo eta lehia zozoak direla, konbentzituak egonen baikira gauza batzuk mahai gainean ezartzeko ez direla egokiak eta ordurarteko nolabaiteko bake soziala hauts bailezakete. Azkenik, azalpen batzuk zibilikoak zaizkigularik kaxatzen baititugu errexki, ez alferkeria edo ezazolkeriaz, beldurrez baizik.

Hiltzen dute hitzek

Hitzekin egiten duzu lan, jolas, irri, zernahi, egunero eta urtez-urte.

Ustea duzu hitzak direla misteriorik handiena, altxorrik ederrena

Badakizu hitzek diotena baino gehiago salatzen dutela beti.

Erran dizute begiratuak izatea merezi dutela eta jario jarraiki beharrekoak.

Haatik, kasu egin behar zenuke.

Egun batez, ustegabetarik, hitzek(in) hil baitzaitzakete.

Eta gero... 

Elkorra banintz hobe?

Goizean zaindu dudan azterketara etorri ziren azterketari gehienek 17 eta 20 urte artean zituzten, gehienak betidanik ikastolan ibiliak, batzuk asteburuz-asteburu hizkuntzaren onerako sobera hartuak ziren aspaldiko engaiatuen seme-alabak, denek euskararen aldeko diskurtsoa entzuna dutenak eta ez gutxi.
Gehienak euskaraz aritu ziren goiz osoan, batzuk ezin izan zuten. Batzuk gelatik atera bezain laster frantsesez ari ziren kurutzatzen zuten edozeinekin, egunerokoan izanen zuten joera salatuz.

Baliteke azterketaz pentsatzea baina uste dut ingurua egin nuela jadanik beste behin eta ez dela hor arazoa.
Baliteke gaur beste hainbeste itzuli ematea euskalduna den belaunaldi horren praktika eta pertzepzioei buruz, ardura sektore eta tendentzia bereko jendearen eskutik sortu euskaraz bizitzeko eskaintza hain urriaren artean bizi diren gazteak, euskarari hemen berean funtzionalitate hain gutxi ikusiko dietenak, euskara eskolako gai kakingarri gisa duketenak agian, hizkuntzaren geroaren zama astunegiaz enkargatuak.

Euskaraz? (12)

- Euskalduna zira ! Ontsa da hori ! Xantza duzu ! …

Tarte erlatibo bat iragan ondoan :

- Errazu, aspalditik xerkatzen dugu norbait errugbi partiden artetik eta gaualdi batzuetan aurkezle izateko, bo, gauza gutxi ee ! Zeren baikinuen izenpetua Bai Euskarari eta... Partida komentatu, jokalariei buruzko aipamen batzuk egin eta hola... sinple. Ez zenuke nahi ?

Maite dut saio perfektua

Maiatza beti da zaila, ikasle nahiz irakasleen aldetik ez dira izpiritu biziki fresko eta irekiak izaten : badira besta eta oporrak, luzatzen doazen egunak, ikasturte osoko nekea eta aroa. Aurten aro euritsua da, den mendreneko xantza nonbait. Lanak ez dira eginak, aitzineko klasean erranak ahantziak dira, jendea ez da klasera agertzen... Eta zuk pentsatzen duzu garai bat dela, berriz abiatuko dela dena, azken txanparako bederen, zure etsipena ez erakusten entseatzen zara, usaian baino oraino atseginagoa izaten zara. Baino bon ez da gauza handirik ibiltzen. Kuraia fite galtzen da, irakasle guziak deprimituak dira, dudakorrak, pleinitzen dira geldi-geldia, kafe anitz edaten dute eta bixkotxak jaten egun osoan zehar. Tristea.

Eta bapatean heldu da !! Klase perfektua !
Baina zer ote da klase perfektua ?

Batzuek erran lezakete ez dela saio bakarrera mugatzen, gauza konplexu eta korapilatsua dela, luzaz planifikatu eta landu duzuna, parametro anitzekoa, oreka maila handikoa, eduki pertinente frangoren koktela, edozeinen eskutan sortzen ez dena hots. Kimera bat ?

Militantzia

In Absentia Luci Tenebrae Vincunt

Euskal kultura eta euskararen arloan beti beharko da militantzia kutsu handia nahi badira gauzak aldatu edo hobetu.
Komunzki euskalgintzakoen eta kulturgintzakoen aspirazioa da profesionalizazioa eta baldintzen hobetzea, egituratzea eta juntatzea « arlo komunak » deitzen direnetara. Humanoa da, arrunta eta neurri handian ona ere. Gisa horretan, iragan mende osoan zehar sortu dira konfederazioak, egitura instituzionalak, politika eta egitura publikoetara juntatu dira asmoak eta batzuetan egiturak berak. Hainbat ekimen arlo publikokoak dira gaurko egunean, nola edo hala diru publikoz hornituak, politika eta egitura publikoetan integratuak.

Maite dut enbeia ukaitea

Erran dezadan, oporrak maite ditut. Dudarik gabe.
Ez baitezpada deusen ez egiteko parada izan behar bailukete, baizik eta beste gauza batzuk egitekoa, ez ohizkoak hots, usaian egiten ez direnak, denborarik ez baitut, antolaketa mailan dena ipurdiz gora joaten baitzait... Ene kasuan biziki preziagarria da, jakinik barreiatzeko arrazoinak eta gainera jitea ere ez ditudala eskas. Egiaz maite ditut oporrak, zenbait gaien inguruan pentsatzeko aukera izaten direlako, agendarik gabe eta presiorik gabe, parasitoetatik urrun, izpiritua libro. Ixilik eta korapilatzeko arrisku gutxirekin.

Nor dira?

Ikastolako aitamen artean naizenetik, deskubritu dut elkarte baten alde bat.
Hobeki erran berriz deskubritu dut horrelako egituretan, talde profesionalaren paraleloan edo ondoan, kausitzen den bolondresen masa eta eraman lezakeen lana, azken urteetan bistatik galdua nuena.

Urrats pare bat

Badu orain zenbait urte euskararen geroa erabileraren menpe ere, besteak beste, jartzen dela.
Hasiera batean egituretan azaltzen zenean euskararen presentzia eta erabilpena bermatu behar zutela, harrera aski hotza izaten zen. Gero, iritzi publikoa euskararen aldekoa bilakatu zen, bereziki gizartearen parte handi bat eta eragile frango honen aldekoak agertzen joan ziren arau.
Iparraldeko hainbat egitura publikotan Erakunde Publikoaren politika eramateko euskara teknikariak sartu zirenetik gauza frango aldatu dira. Hasiera batean itzulpen egitea eta langilegoaren formakuntzak planifikatzeaz gain, gauza gutxiren egitekoa ematen zuen. Oroz gainetik, nehork ez zuen soberarik argi zer izan zitekeen hizkuntza plangintza eta elebiduntasunaren txertatzea organo batean.

Maite dut ez alegia aritzea

Bizian (normalki) gutxitan aritzen gara alegia, ez bada jostatzeko edo antzerkilariak garela, edo berdin ere bizimolde hori garatu dugula. Alta, maizegi oraino, irakaskuntza lanetan ari garelarik, hainbat gauza irakatsi ondoan, ikasleei galdegiten diegu egitea “alegia”, nik dakita zer “egiten balute bezala”, “imaginatzea”, gaia “funtsezkoa balitz bezala” jorratzea. Gaiak ere gisa horretan luzatzen dira batzuetan hasten direlarik “demagun, egoera hau da, rol hau duzu, egun batez horrelako zerbait biziko bazenu...” eta bertsolariak bezala erantzutea. Mintzatzen direnean, kasurik hoberenean klasekideekin/ klasekideentzat mintzatzen dira. Idazten dutelarik gehienetan irakaslearentzat partikulazki idazten dute, honek zuzen dezan.
Bizkitartean kondatuko dizkiegu istorio politak diotenak euskara hizkuntza bizia dela, erabiltzen dena, balio duena komunikatzeko munduarekin, ikasten dutela gizartean erabiltzeko, ez irakaslearengatik eta abar luze bat. Mila aldiz itzulika erabilki ditugun dokumentuetan azalduak dira zernahi eginkizun eta hortik “nola hizkuntza ekintza sozialen burutzeko tresna baizik ez den, bilatzen dela besteengan eragitea eta elakrbizitza eta hurbilpenak akzionala izan behar duela, zeregin (erreal) batera zuzendua”...  Baina gero biziki zaila da praktikara eramatea eta klaseko simulazioa da usu ahal den bakarra.

Euskaraz? (11)

....mais que parle-t-il donc? 

- ...
- Non mais mon fils ne parle pas français. Je vais traduire.
- Mais que parle-t-il donc? Mais... vous parlez français vous? Quel âge il a?
- Trois ans et demi...
- Attendez mais... il parle au moins?
- Oui. En basque. Très bien.

Eta nireak kondatzen: "LE fleur... LA chien... un MUTIKO... j'ai JOSTATU"
Uzkailia naiz irriz. Beste bat anitzez gutxiago.

Itzulerako bidean

And I'm clutching at fingers through crumples & creasesI came to my senses it cut me to pieces'Cause I needed more but I was pulling awayWalking alone with these legs made of stoneI'm almost dry and I'm almost home

Derrigortu ereduak

Euskara ardura, ez erraiteko beti, hautua da. Bederen batzuena.
Hezkuntzara ekartzen bada biziki agerikoa da hautua dela eta mugatzailea euskararen egiazko transmisio eta biziraupenerako, bereziki iparraldeko eskaintza eta euskarazkoaren “hautuzko” izaeraren argira. Haurraren hezkuntza eta bereziki instrukzioaz pentsatzen denean, iparraldeko eskola ereduen artean hautu zabala da eta parametro bat baino gehiagokoa, nagusiki hizkuntzaren irizpideari begiratuz: ereduak izan daitezke frantses elebakarrak, elebidunak, euskarazkoak, publikoak, pribatuak, eredu alternatiboetakoa nahiz nork bere gain hartua (legeak baimentzen duen baldintzetan), baita hauen guzien arteko konbinazioak. Balitezke beste batzuk baina ez zaizkit bururatzen.

Denbora galtzea ere maite dut

"Aski dute lan egitea! Ez dut astirik galtzeko."  

Formakuntza arloan ari delarik, are gehiago formakuntza mota edo maila bat baino gehiagotan, denbora izaten da segur aski gauzarik urriena. Horretaz gain, gure lanetan, gizarteko beste alorretan bezala, produktibitatearen menpe egoten gara nahi ala ez: aurreikusi epeak, aitzinetik finkatu helburu, kopuru edo dena delakoak lortu beharra, gauza frango egiteko eta emaitzen goaitan, Noizbehinka ideien berritzeko edo sakontzeko ere gisa berean gertatzen da: ez da denborarik, programak bete behar dira, edukiak eman, parte administratiboa bete, hausnartzeko edo desberdin egiteko “gelditzea” ezina da. 

Halere, batzuetan, denbora galtzea gauza ona da. 

Bai, maite dut denbora galtzea, ardura emankorra delakoan nago, gibelapen apur bat hartzeko baizik ez bada ere.

Ideia on faltsuak

Azken denboretan, ezker eta eskuin ibiliz, ikusten eta entzuten ditudan proiektu eta ideia batzuk badira, arras onak ematen dutenak, ez nautenak batere eroso sentiarazten eta batzuen begitan beti arrastaka ibilki denaren itxura ematen didatenak seguraski.
Hola nola, horrelakoak:
- Liburutegi bat antolatzea, adibidez gau eskola bateko ikasleei baina ere publiko zabalari zuzendurik, euskarazko ekoizpen eta publikazioen ezagutarazteko.
- Filma proiekzioak antolatzea, ber publiko zabalari zuzendurik, euskarazko produkzioak ikusteko aukera gutxi izaten delako bestalde.
- Haur eta burasoei zuzendu animazio, eskulan, … tailerrak antolatzea.
- …

Eta luza daiteke zerrenda. Ideia horiek guziak, dudarik gabe, egokiak dira, konstatazio eta eskas batzuetan oinarritzen baitira eta helburu argiak dituztelako. Han hemenka elkarte edo jende multzo batzuk antolatzen dituzte horrelako anitz. Arrakastatsuak izaten dira. Beharrezkoak dira eta ongi etorriak. Jendearen nahikeriaren erakusle ezin argiagoak dira.

Maite ditut esperientziak

Ematen du gauza sinplea dela horrela erranik, alta ez da beti gauza erraza izaten irakaslea denean. 

Ausarta izan behar da. Eta babestua izan behar da, norbaitenganik, talde batenganik, agian inportanteena da eta ez beti emana. Onartu behar da denbora eta esperientziarekin lortzen den oreka pundutik urruntzea, gisa bateko erosotasun eremuetatik urruntzea, beti “ontsa ibili” direnak baztertu eta agian ibiliko ez den “zerbait” egitera arriskatzea, segurtasunik gabe. Aldi berean itxuraz bederen konfiantzarik aski agertu behar da, lankide edota ikasleek jarrai diezazuten, epaitua izateaz ez beldurrik ukan, eta abar, eta abar... Ez da aise, egindako lanaren autobalorazioa baino gehiago kanpo balorazio hutsalak egiten direngarai honetan, oraino gutxiago zuganik espero delarik zernahi salbu huts egitea edo oker ibiltzea. Eta gehienetan, egin nahi genuena lortu ez dugunean ere, ez baitugu sekulan dena galdu, beti probetxu zenbait egoten da esperientzia horietatik. 

Aldarrikapenen bilakaera

Deiadar kanpaina kari, frantses Estatuko herri desberdinetan hizkuntzen alde egiten diren eskakizunak zein diren hobeki ikusteko parada bada.

Izan ere, Deiadar hainbat herritan garatuko da eta ekimenatan burutuko heldu den martxoaren 31an: Okzitanian, Bretainian, Alsazian, Kortsikan, Kataluñan, Kortsikan eta beste zenbait hiritan ere, Euskal Herriaz gain.
Euskal Herrian berean hainbat mobilizazio burutu izan dira Deiadar izen pean. Azken biak, uste dut, antolatu izan direla beste hizkuntza gutxitu batzuen defendatzaileekin. Ahatik, lehen aldia da deialdi hain zabala egiten dela, hainbeste herrialde inplikatuz.

Maite ditut irribarreak.

Gisakoa da erakasle hori. 

Umore onez da gaur.
Tenorez heldua da.
Jantzi berri bat du, ez?
Dena ulertuko dugu, bere buruaz segur ematen du.
Ontsa izanen da gaurko klasea.
A, ahantzi du bagenuela lan bat egiteko?
Begiratzen nau, irribarre bat luzatzen dit. Nik ere?

Han eta Hemen

Hemen gaude, ez han.

Han daude, ez hemen.

Halere,

Hemen dagoena ez dago hemen, han ere ez badago.

Han dagoena ere ez dago han, ez badago hemen.

Hemen bageunde zinez, hor eta han ere bageundeke

Bai nun nahi gaudeke, hemen gaudelarik.

Baina ez gaudeke, ez geundeke inolaz ere, egiaz, ez hemen ez han,

Haratago eta hunago ez bageunde aldi berean.

Ez han eta ez hemen, honago eta harago egon ezean.

Han eta Hemen

Mixel Etxekopar - Transhumantzia

Argazkia: Harri Borobilak

Ite, missa est

Maite ditut meza handiak. Urtean pare bat aldiz baizik gertatzen ez diren horiek.

Meza horien zeremoniala biziki arautua izaten da. Mahai nagusian podere publikoetako ordezkari eta bozeramaileak buru dituzte eta euskalgintza osoa hurbiltzen da, egitura eta tendentzia guziak baturik. Mahaitik luzatzen dira lehen erranak: egina den guzia, denek dugun merezimendua, izan daitezkeen hutsen zuritzea. Gero uzten da tarte bat, ahalik eta laburrena bada hobe, iradokizun zenbaiten biltzeko, ahal bada oniritzi zabala eta aho batekoa.

Maite ditut meza horiek gure gogoeten plazarazteko lekuak direlako, ikuspegi kritikoa eta iradokizunak partekatzekoak. Holakoetan baizik ez baita parada zinez gure ikusmoldeak ozenki eta zuzenki helarazteko. Onengatik eta gaitzengatik.

Euskaraz? (10)

… edo nola partida utzi nuen, hasi aitzin.

Harreman artifizialki landuen kasuan, adibidez urte hastapenetako egoitzako jabe eta egoilierren arteko aperitifetan, solasgaiak fite lerratu ohi dira banalitateetara; horien artean gai arrunta, nola ez, haurrena, eskolarena eta holakoak. 

- Ene haurrak ikastolan edo elebidunean? Bo, bo, bo... Otoi. Euskaraz? Hori ez da hemengoentzat, hori ontsa da haratago, Hazparne aldera eta han, ardiak izaten diren lekuan. Zakurrekilan aritzeko eta hola, huhahahaaha.

Hamar segunda pisuren buruan, ezin ihardokiz: 

- Ideiak ez partekaturik ere, errespetua gutxienekoa da.
- Ale, ale, badakizu nor naizen?

Bai, bagenekien nor zen: gibeleko etxeko militarra. 

Mesprexatzen ninduen gisan berean, zena eta errepresentatzen zuen guzia aiher nituen. Horretan ez nintzatekeen batzarreko bakarra.

Gibelekaldean, metro batzuk urrunxeago, lagunak eskua kokozpera ekarria zuen eta inarrosten, isil nendin aginduz, arrazoinekin seguraski: holakoak ez dira kalapitan aritzeko momentuak.

Barneko amorruak kiskalirik, kakaueta bakar bat gehiagorik ez nuen irentsi.

Aberasgarri eta emankorragoa da, zenbaitzuekin baino, ardiekin mintzatzea.  

Arbre à palabre

Arratsalde euritsua zen eta deus ez egiteko. Telebista piztu nuen. Bakan gertatzen zait; pozoia zait.

Gaurko zerbitzuek bost ehundik gora telebista kate jartzen dizkigute eskura, EITB salbu; ni n-garrenean gelditu nintzen, seko. Munduko leku galdu bateko ohitura eta bizimoldeez egiten diren erreportaia horietarik bat zen, egileek ikuspegi antropologiko seriotik eramana dudarik gabe, guri anitzetan exotiko gertatzen zaizkigun horietarik bat. Sénégal-eko herri batzuetan kokatua zen eta horko « arbre à palabre » delakoen ingurukoa.

Deigarria izan zitzaidan, zinez, berehalakoan ezin erran xuxen zergatik, deigarria hainbesteraino non biharamunean berean bigarren aldi batez begiratu bainuen.

Dispositiboak eta labelak

Helduen euskalduntzearen arloa eta aktibitatea definitzeko tenorean, arrunt kanpokoa den entitate bati, gaia lauso egiten zait. Frantses Estatuan, dena den, ez da momentu honetan formakuntzaren arloa baino lausoagorik.
Izaeraren aldetik, anitzetan elkarteak gara, gutxi batzuk formakuntza organismo gisa agregatuak, funtzionamendu konplexuko egiturak, jatorri, historia, balore eta bilakaera luzekoak. Horretaz gain, trumilka ez bagira kausitzen ere aktibitate sektore horretan, bakoitzak bere filosofia eta proiektu osagarriak eramanki ditu. Aktibitateari doakionez, eskaintzaren izendapen komunena euskalduntze eta alfabetatzearena da. Alfabetatzean ibiltzearen afera, pertsonalki, doi bat zaharkitua iduritzen zait eta historikoki daramagun kalifikatibotzat dut, seguraski garai batez eta leku batzuetan, publikoaren eta zereginaren nolakotasuna zela eta, egokia izan zena baina gaurko errealitatearekin gutxi duena ikusteko. Berdin dio. Oroz gainetik, kanpotik, gure aktibitatea ez da formakuntza/ erakaskuntza aktibitate gisa ekarria nehun. Ez euskararen kasuan, ez beste hizkuntz gutxituen kasuan dakidanez.

Berdintasunaren ilusioan

Urteetan feministek eraman diskurtso eta borroken ondorioz, emazteekin diren jokamoldeak aldatu dira gure gizarteetan. Nihaur ez naiz feminista sutsu eta engaiatua eta zenbait egoeratan, aitortzen dut, jokamolde sexista, zapaltzaile edo gutxiesleen aitzinean, nire gain hartu eta paso egiten dudala. Aitortzen dut ere, emazte gisa dudan egoera nahiko erosoa izanik, ez zaizkidala jokamolde desegoki horiek beti begi bistakoak edo ebidenteak izaten, ez diedala behar luketen inportantziarik ematen. Haratago, gure heziketa eta barneratu ditugun ereduek ez gaituzte laguntzen, ez dugu oraindik ikasi sexismoaren bihurrikerien bururaino joaten. 

Euskara zen galdegaia

Ene aldia heldu zen:

- Eta zuk? Nor zira eta zuen etxean zein dira hizkuntza usaiak?

- Gure familian denak euskaldunak gara. Bikotea euskalduna dut. Gure artean euskaraz ari gara, beti. Haurrarekin ere. Euskara gure laneko hizkuntza da ere, biena. Gure ingurumena, lagunak eta hori, euskaldunak dira ere, de facto, kurutzatu jende gehiena gure arloetakoa izanik...

- Eta zer pentsatzen duzu ikastolak egin behar lukeela? 

Euskaraz? (9)

… edo koherentzia xerkatzean, ikastolaren hesien baitan sortzen ahal diren muturreko egoerak.

Klaseko atetik, pasabidean zehar, sargia iraganik autoraino, beharriak luzatu gabe, bi aitama.

Lehena pasabidearen zolan zen. Diskrezio gutxikoa izanki, usaia du deplauki eta ozenki aritzeko hor gaindi. Kide batekin zeraman solasaren haritik, bota zuen, frantsesez noski:

Maite ditut kanpainak

Kanpainak eta bereziki sortzen duten giroa maite dut: sektore desberdinetako jendeak batzen direnean lema baten inguruan, printzipio batzuekin orok bat eginez, helburu amankomunekin eta, nola gerta, epe batekin, bukaerako ekitaldi bat mugarri. Horrelakoetan, denboraldi mugatuan, elkartzen gaituzten balore eta ideia batzuek uztarturik eta hortaz indartsu, izaten baikira hoberenak, antolaketan, komunikazioan, izaten dugun oihartzunean eta, mendreak iduriturik edo zeharkakoak izanik ere, eragiten dituzten lorpen, aitzinamenduetan.