Maite ditut irribarreak.

Gisakoa da erakasle hori. 

Umore onez da gaur.
Tenorez heldua da.
Jantzi berri bat du, ez?
Dena ulertuko dugu, bere buruaz segur ematen du.
Ontsa izanen da gaurko klasea.
A, ahantzi du bagenuela lan bat egiteko?
Begiratzen nau, irribarre bat luzatzen dit. Nik ere?

Han eta Hemen

Hemen gaude, ez han.

Han daude, ez hemen.

Halere,

Hemen dagoena ez dago hemen, han ere ez badago.

Han dagoena ere ez dago han, ez badago hemen.

Hemen bageunde zinez, hor eta han ere bageundeke

Bai nun nahi gaudeke, hemen gaudelarik.

Baina ez gaudeke, ez geundeke inolaz ere, egiaz, ez hemen ez han,

Haratago eta hunago ez bageunde aldi berean.

Ez han eta ez hemen, honago eta harago egon ezean.

Han eta Hemen

Mixel Etxekopar - Transhumantzia

Argazkia: Harri Borobilak

Ite, missa est

Maite ditut meza handiak. Urtean pare bat aldiz baizik gertatzen ez diren horiek.

Meza horien zeremoniala biziki arautua izaten da. Mahai nagusian podere publikoetako ordezkari eta bozeramaileak buru dituzte eta euskalgintza osoa hurbiltzen da, egitura eta tendentzia guziak baturik. Mahaitik luzatzen dira lehen erranak: egina den guzia, denek dugun merezimendua, izan daitezkeen hutsen zuritzea. Gero uzten da tarte bat, ahalik eta laburrena bada hobe, iradokizun zenbaiten biltzeko, ahal bada oniritzi zabala eta aho batekoa.

Maite ditut meza horiek gure gogoeten plazarazteko lekuak direlako, ikuspegi kritikoa eta iradokizunak partekatzekoak. Holakoetan baizik ez baita parada zinez gure ikusmoldeak ozenki eta zuzenki helarazteko. Onengatik eta gaitzengatik.

Euskaraz? (10)

… edo nola partida utzi nuen, hasi aitzin.

Harreman artifizialki landuen kasuan, adibidez urte hastapenetako egoitzako jabe eta egoilierren arteko aperitifetan, solasgaiak fite lerratu ohi dira banalitateetara; horien artean gai arrunta, nola ez, haurrena, eskolarena eta holakoak. 

- Ene haurrak ikastolan edo elebidunean? Bo, bo, bo... Otoi. Euskaraz? Hori ez da hemengoentzat, hori ontsa da haratago, Hazparne aldera eta han, ardiak izaten diren lekuan. Zakurrekilan aritzeko eta hola, huhahahaaha.

Hamar segunda pisuren buruan, ezin ihardokiz: 

- Ideiak ez partekaturik ere, errespetua gutxienekoa da.
- Ale, ale, badakizu nor naizen?

Bai, bagenekien nor zen: gibeleko etxeko militarra. 

Mesprexatzen ninduen gisan berean, zena eta errepresentatzen zuen guzia aiher nituen. Horretan ez nintzatekeen batzarreko bakarra.

Gibelekaldean, metro batzuk urrunxeago, lagunak eskua kokozpera ekarria zuen eta inarrosten, isil nendin aginduz, arrazoinekin seguraski: holakoak ez dira kalapitan aritzeko momentuak.

Barneko amorruak kiskalirik, kakaueta bakar bat gehiagorik ez nuen irentsi.

Aberasgarri eta emankorragoa da, zenbaitzuekin baino, ardiekin mintzatzea.  

Arbre à palabre

Arratsalde euritsua zen eta deus ez egiteko. Telebista piztu nuen. Bakan gertatzen zait; pozoia zait.

Gaurko zerbitzuek bost ehundik gora telebista kate jartzen dizkigute eskura, EITB salbu; ni n-garrenean gelditu nintzen, seko. Munduko leku galdu bateko ohitura eta bizimoldeez egiten diren erreportaia horietarik bat zen, egileek ikuspegi antropologiko seriotik eramana dudarik gabe, guri anitzetan exotiko gertatzen zaizkigun horietarik bat. Sénégal-eko herri batzuetan kokatua zen eta horko « arbre à palabre » delakoen ingurukoa.

Deigarria izan zitzaidan, zinez, berehalakoan ezin erran xuxen zergatik, deigarria hainbesteraino non biharamunean berean bigarren aldi batez begiratu bainuen.

Dispositiboak eta labelak

Helduen euskalduntzearen arloa eta aktibitatea definitzeko tenorean, arrunt kanpokoa den entitate bati, gaia lauso egiten zait. Frantses Estatuan, dena den, ez da momentu honetan formakuntzaren arloa baino lausoagorik.
Izaeraren aldetik, anitzetan elkarteak gara, gutxi batzuk formakuntza organismo gisa agregatuak, funtzionamendu konplexuko egiturak, jatorri, historia, balore eta bilakaera luzekoak. Horretaz gain, trumilka ez bagira kausitzen ere aktibitate sektore horretan, bakoitzak bere filosofia eta proiektu osagarriak eramanki ditu. Aktibitateari doakionez, eskaintzaren izendapen komunena euskalduntze eta alfabetatzearena da. Alfabetatzean ibiltzearen afera, pertsonalki, doi bat zaharkitua iduritzen zait eta historikoki daramagun kalifikatibotzat dut, seguraski garai batez eta leku batzuetan, publikoaren eta zereginaren nolakotasuna zela eta, egokia izan zena baina gaurko errealitatearekin gutxi duena ikusteko. Berdin dio. Oroz gainetik, kanpotik, gure aktibitatea ez da formakuntza/ erakaskuntza aktibitate gisa ekarria nehun. Ez euskararen kasuan, ez beste hizkuntz gutxituen kasuan dakidanez.

Berdintasunaren ilusioan

Urteetan feministek eraman diskurtso eta borroken ondorioz, emazteekin diren jokamoldeak aldatu dira gure gizarteetan. Nihaur ez naiz feminista sutsu eta engaiatua eta zenbait egoeratan, aitortzen dut, jokamolde sexista, zapaltzaile edo gutxiesleen aitzinean, nire gain hartu eta paso egiten dudala. Aitortzen dut ere, emazte gisa dudan egoera nahiko erosoa izanik, ez zaizkidala jokamolde desegoki horiek beti begi bistakoak edo ebidenteak izaten, ez diedala behar luketen inportantziarik ematen. Haratago, gure heziketa eta barneratu ditugun ereduek ez gaituzte laguntzen, ez dugu oraindik ikasi sexismoaren bihurrikerien bururaino joaten. 

Euskara zen galdegaia

Ene aldia heldu zen:

- Eta zuk? Nor zira eta zuen etxean zein dira hizkuntza usaiak?

- Gure familian denak euskaldunak gara. Bikotea euskalduna dut. Gure artean euskaraz ari gara, beti. Haurrarekin ere. Euskara gure laneko hizkuntza da ere, biena. Gure ingurumena, lagunak eta hori, euskaldunak dira ere, de facto, kurutzatu jende gehiena gure arloetakoa izanik...

- Eta zer pentsatzen duzu ikastolak egin behar lukeela? 

Euskaraz? (9)

… edo koherentzia xerkatzean, ikastolaren hesien baitan sortzen ahal diren muturreko egoerak.

Klaseko atetik, pasabidean zehar, sargia iraganik autoraino, beharriak luzatu gabe, bi aitama.

Lehena pasabidearen zolan zen. Diskrezio gutxikoa izanki, usaia du deplauki eta ozenki aritzeko hor gaindi. Kide batekin zeraman solasaren haritik, bota zuen, frantsesez noski:

Maite ditut kanpainak

Kanpainak eta bereziki sortzen duten giroa maite dut: sektore desberdinetako jendeak batzen direnean lema baten inguruan, printzipio batzuekin orok bat eginez, helburu amankomunekin eta, nola gerta, epe batekin, bukaerako ekitaldi bat mugarri. Horrelakoetan, denboraldi mugatuan, elkartzen gaituzten balore eta ideia batzuek uztarturik eta hortaz indartsu, izaten baikira hoberenak, antolaketan, komunikazioan, izaten dugun oihartzunean eta, mendreak iduriturik edo zeharkakoak izanik ere, eragiten dituzten lorpen, aitzinamenduetan.