« Euskarak hiztunak behar ditu,
sortu behar dira.
Hiztun osoak, aktiboak. »
Bata bestearekin baletor bezala eta
moldeetatik aterako bagenitu bezala, beste batzuek ravioliak nola.
Azken hilabeteetan, hizkuntza arduradun
eta eragile anitzen gogo eta ahotan loratu ideia da.
Ez da nehor altxatuko denik horrelako
deklarazio bat entzunik, nolazpait egia baita eta denen helburua.
Deklarazio definitzailetzat bada,
trinkoegia, lausoegia, mugatzaileegia iduritzen zait.
Nire iduriko, zenbait lasterbide eta
amalgama tarteko, nahasten dira gauza frango: hiztun motak ez dira
gehiago desberdintzen batetik eta bestetik bat hobetsiz besteak
desbaloratzen dira, gainera ez da desberdintasunik egiten hiztun mota
eta jarreren artean, bide beretik errealitatearen parte handi bat
ukatzen dela.
Sailkapen edo definizio kontu soila
balitz, gaitzerdi. Ez luke « hiztun oso eta aktiboak »
behar direla erraiteak arazorik sortuko, leporaino busti autodidakta
borondate onez beteen arteko elkarrizketa arrunt batean gertatzen
balitz eta horrek ez baleza ekinbide konkreturik suposa eta ez
balitza marginaliza iparraldean diren hainbat hiztun, azken hogeita
hamar urteetan eraman lanaren ber gisan. Ez liteke gauza bera, egoera
den bezala ikusiko ez balitz eta hortik, « hiztun
osoa/aktiboa » sortu beharrekoa den eta sostenigarria den
bakarra dela erabakiko balitz.
Hiztun osoa aipatzen denean zalantza
frango ditut.
Zer da hiztun osoa? Euskara menperatzen
duena bada, ez dakit zein den hiztun osoa definitzeko behar den
hizkuntza maila konkretua. Ez naiz oroit nihun nehoiz argitu denik.
Beste motako hiztunengatik zer
pentsatzen dugu? Hiztun osoak ez direnek ez ote dute zerbitzu egiten
euskararen biziraupenari? Hizkuntzaren menperatze mailan eragitetik
haratago, ez ote dugu besterik transmititzen jende horri, hizkuntza
bera bezain inportantea izan daitekeena?
Hiztunen jarreraz baditut beste
hainbeste duda.
Hiztun osoa automatikoki aktiboa dela
kontsideratu nahi da? Ez ote da argi gelditzen ikasteak ez duela deus ikustekorik erabiltzearekin? Gutxieneko mailarik ez luketenak, de facto,
pasiboak lirateke? Azkenean, zer da aktiboa izatea, noiz, nola eta
nun?
Ez da hain sinplea. Iparraldea emokatua
da hiztun osoz, aktiboak ez direnak edo gutxi, euskara bakar
batzuetan baizik erabiltzen dutela. Ber gisan, iparraldea loratzen
ari da ikaslez, hiztun elebidun hartzailez eta noiztenka hauek
elebidunak baino aktiboagoak dira.
Iparraldean, 1500 bat jende ari da gisa
batez edo bestez euskararen ikasten. Erakasleen gogoetan helburu bat
eta bakarra da. Argia. Jendearen gogoan mila desberdin. Berdin
argiak.
Hizkuntza baten biziraupen esperantza
hain txikia delarik eremu oso batean, ez da aitzinamendu txikirik,
balio ez duenik, sostenigarria ez denik. Hiztunen sortzeko moldetik,
bereganik espero izan zitekeen maila eta jarrera lortu gabe ateratzen
denak, erlatiboki zerbait dakien/ ikasten/ egiten/ ulertzen duen orok
balio du; gisa horretan ez kontsideratzea edo baztertzea oker liteke.
Zuritik beltzera, bada kolore eta
nabardura mundu bat.
Euskara ez jakitetik jakitera, bada
mundu bat.
Euskara ez erabiltzetik erabiltzera,
bada beste mundu bat.
Beltzetik zurira, merezi luke nabardura guziak desberdintzeko tartea har bageneza.
Argazkia: Javier Volcan
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina