Habemus euskara plana?

Duela gutxi edo aski urtebete, Pirineo Atlantikoetako Kontseilu Orokorrak erabaki zuen egitasmo berezi baten martxan ematea hizkuntz gutxituen integrazioari begira, egituraren funtzionamenduan; zehazki euskara eta okzitanieraren erabilera bideratzeari begirakoa.

Kontseilu Orokorra, departamenduko instituzio gisa, Euskararen Erakunde Publiko-ko administrazio kontseiluko kide nagusietarik da, Akitaniako Eskualdeko Kontseilua eta frantses Estatuaren heinean; gisa berean hizkuntz politikan erabili dirutzaren herenaren ekarlea da. Hainbat erakunde, publiko nahiz pribatu, inplikatu nahi dituen hizkuntz politika definitzen duten ber, koerentziak eskatzen zuen zabaldu ildo eta norabideak aplikatzen izan zedin lehenetarik.

Iragan maiatzean, instituzioetako teknikari eta ordezkariak batetik eta bestetik euskalgintzako ordezkariak bildu zituen batzar batean, egitasmo berezi honen berri emateko etorrarazi zen espreski horren ardura teknikoa zuen langilea, luze eta zabal azal zezan zein zen erabakiaren eta honen aplikazioaren nundik norakoa: zerbitzuen diagnosia, lehentasunez hunkiak izanen zirenen definizioa, epe ertain eta luzean euskararu nahi zenaren zehaztapena, paraleloan irekiko zen langileen formakuntza plana eta beste.

Sekulan ez zitzaion proiektuari izen berezirik eman. Behintzat ez usaian entzun daitekeenik. Euskalgintzako jendeak ongi identifikatu zuen, bai egitasmoaren helburuetan, bai metodologian: euskararen erabilera plan bat da. Legalki izanik eta ezagupenik ez duen hizkuntza bat integratzen duen plana, egitura instituzionalak gauzatua, erabaki politiko baten haritik.

Zoritxarrez, garaian eta geroztik, erabakiaren inguruko komunikazio biziki gutxi egin da, azaleko azalpen batzuk baizik ez, salbu, honen ondorioz, kanpoko egituren baitan izan dituen oihartzunen berriak zabaldu direla pirka-pirka periferiako erakundeenganik: langileen euskalduntze profesionalari begirako klaseak, haurtzaindegien labelizazio sistema baten lehen pausuak eta holakoak. Gutxi aipu da, domaia da, arrazoin zenbait izan behar dira, besteak beste helburuak konkretisatzen hasi artean ez espantukeriatan ibiltzea seguraski, ideia eta gogo haundi eta ederrak zabaltzea baino konplexuagoa eta nekeagoa baita araberan egitea.

Horrelako baten izaria hartzea ez da erraza.

Kontseilu Orokorra ez da mugatzen Pauen eta Baionan dituen egoitzetako zerbitzu eta langilegoan. Instituzio honek hainbat ildo ditu bere gain: arlo sozialean, ekonomikoan, kulturalean, hezkuntza mailan (kolegio eta lizeo publikoak departamenduaren eskutik dira). Horrek zer erran nahi du? Sinpleki, euskararen erabilera zerbitzuetan bultzatu eta integratuko lukeela erraiten duelarik, ongi identifikatuak ditugun bulegoetatik haratago, eraginak izanen lituzkeela beste zenbait lekutan, lekuko kolektibitateen sailean sartzen direnak: eskoletan, gizarte laguntzaile sarean, seguritate sozialeko lekuko egituretan, ANPEn, haurtzaindegietan, aisialdi guneetan, artxibo zentroan, …

Horrelako proeiktuak (euskara txertatzearena lantoki baten funtzionamenduan suposatzen duen guziarekin: lana bera, dokumentuak zentzu zabalean, jendeak... euskalduntzea) bakar batzuk izan dira lehenago iparraldean, isolatuak eta nagusiki eragile pribatuenganik burutuak, sekuan ez eragile publiko batek eramanik, ez eta neurri hortakorik. 
Lehen aldikotz honetaz mintzatzen hasi zirelarik teknikariak hainbat egon ziren nigar egitekotan. Euskalgintzak urteetan galdetu duen ekimena da hau: podere publikoak engaiatzea hizkuntzaren geroari begira eta araberan jokatzen, beren publiko eta erabiltzaleen nahiak errespetatuz, euskaraz litekeen zerbitzua proposatuz, bideratuz, garatuz. Sekulako urratsa aitzina. Seinale indartsua da, alta azpimarratzen ez dena. Hutsune eta akatsak izanen lituzke hurbilegitik behatzen bagenu, baina bere horretan sekulako aitzinamendua da euskaldun ororentzat. 

Gaurko egunean ez dakigu xuxen zertan den afera. 
Poderea eskuz aldatu bada ere, badakigu erabakiak bere hortan segitzen duela eta, konkretuki, zenbait gauza aipatzen eta bideratzen direla.

Aurreikusia gauzatzea luzea izanen dela argi dugu, erabakia hartu dutenak baino praktika gehiago baitugu arlo horretan eta trabak gertatuko direla ere segur da, holako baten gauzatzeko tresnak eta ahalak eman behar baitira. Bizkitartean, aitzina eramaten balitz, sekulako ondorioak ikusiko genituzke, hainbat lekutan euskarazko zerbitzu bat jasotzeko posibilitatetik haratago. Lehenik, legalki ukatzen den hizkuntzaren ezagupen praktikoa. Gero, eredu bat litzateke beste egitura publiko eta pribatu guzientzat, kutsakorra gerta daiteke nolazpait. Bestalde, gizarte mailako oihartzunak lituzke baita ere, hizkuntzaren perzepzioari eta honen balioari dagokionez, euskaldun direnei bide bat emanen lieke beren hizkuntzan aritzeko eta euskaldun ez direnei gau eskolako bidea erakutsiko: edozein sustapen kanpaina baino hobea.

Hots, ez litzateke bakarrik herri ekimenaren gain euskararen gaia eta erabilpena.  

Argazkia: Kontseilu Orokorraren Baionako egoitzak, Errobiko kasernan.